Bezoek aan het CNPK, 23 februari 2023 – Kriebels en een gezonde spanning zijn aanwezig wanneer we het domein binnenrijden. Zou het een beetje thuiskomen zijn? Niet wetende wat ik mag verwachten. Mijn gedachten beginnen het snel over te nemen. Uit ervaring weet ik dat het voeden van gedachten me weghouden van mijn werkelijke beleving, dus “bye bye”…

De ontvangst van Marcus, directeur van CNPK Kamenge, en Mediatrice, verpleegkundige coördinator, was warm en open. Mijn blik viel op de salontafel van Marcus. Daarin lag onder het glas de spreuk “Tijd is kostbaarder dan goud”. Ook hier kan je met geld geen tijd kopen… Universele taal. Het raakt mij.

Een rondleiding in het ziekenhuis volgt na het overhandigen van een koffer vol printers die we meebrachten vanuit België. Lachende gezichten. De coördinator vertelt dat er een grote nood is aan opleidingen voor verpleegkundigen die gespecialiseerd zijn in de aanpak van verslaving. Ik vertel haar dat verslaving alleen al begrijpen moeilijk te verwoorden is. De verhalen die ze vertelt zijn heel herkenbaar, ook vanuit onze afdeling Cadenza 1 in Boechout. Ze is onder de indruk van onze bereidwilligheid om hen hier in de toekomst mee in te ondersteunen. We begeven ons tussen de mensen van de crisisafdeling.

“Ik ben thuis” vertelt mijn buikgevoel me. Knuffels, een arm rond de schouder van een zorgvrager die smeekt om medicatie voor haar manisch toestandsbeeld… “Please help me”. Ook Marcus, de directeur, wordt omringd met liefde van zijn patiënten. Het wij-gevoel overvalt me.

We bezochten ook, tijdens deze zuidreis, vele ziekenhuizen en scholen die worden ondersteund vanuit onze organisatie Broeders van Liefde / Fracarita.

Nu pas besef ik werkelijk de meerwaarde van het werk dat ze al jaren verrichten voor deze instellingen vanuit België. Eerlijk gezegd was ik mezelf hier nooit echt van bewust tot ik met mijn eigen ogen en hart deze mensen en plaatsen mocht bezoeken.

CNPK Kamenge, tja… hoe schrijf ik dit neer? Misschien gewoonweg de verbinding met ons ziekenhuis hier in Boechout. Het doet iets met een mens.

Al snel wist ik “Hier ga ik voor. Voor ons zusterziekenhuis wil me vanaf nu inzetten en iets betekenen”. Door vanuit onze kleine vanzelfsprekende wereld in hun wereld te stappen. Het verschil proberen te maken voor deze patiënten in samenwerking met collega’s en directie hier. Niet ik, niet jij, maar samen de bruggen bouwen.

Hille, psychiatrisch verpleegkundige, Cadenza 1

STEUN DE MENSEN VAN HET CNPK MET EEN GIFT

 

 

 

Af en toe heb ik geen tijd om te koken en soms eet ik dan in het nabijgelegen klooster van de Broeders van Liefde, waar momenteel veel gastbroeders komen en gaan. Het levert interessante gesprekken op. Zo was er een broeder uit Tanzania die werd geplaagd omdat hij geen Burundees (Kirundi) meer sprak, terwijl hij hier is geboren. Hij werd Simon genoemd, maar dat moest zijn tweede naam zijn, en ik vroeg hem naar zijn echte naam. Hij heette Rtuma, wat iets als ‘blijf’ betekent, maar daar zat een verhaal bij. Toen hij zijn ouders eens vroeg waarom hij zo heette, wilde zijn vader niets zeggen. Zijn moeder legde later uit dat zij hem Ntuma had willen noemen, dat wil zeggen ‘ga weg’. Vader en moeder hadden destijds ruzie en vader had uit boosheid bevolen het omgekeerde van moeders keuze als naam te gebruiken: Rtuma. Alle broeders kwamen met suggesties ter verklaring, bijvoorbeeld dat zijn oudere broers misschien zo ondeugend waren geweest, dat zijn moeder daarom het volgende kind wilde wegsturen. Het was een hilarisch gesprek. Zelf hield Simon het erop dat zijn moeder bedoelde ‘groei op, wordt een goede volwassene, ga je weg,’ een liefdevolle gedachte. Daarna moesten ook anderen hun namen verklaren en het werd echt gezellig. Ik heb allerlei moois gehoord. Toen ik mijn naam moest noemen, zei ik Hakizimana, want dat is mijn bijnaam hier, het Burundese Janssens. Die naam betekent ‘genezen met Gods hulp’, weet ik inmiddels. Die buitenlandse broeders begrepen er niets van, zo’n wit mens, hoe kan dat nou. De vaste kern uit het klooster kwam niet meer bij van het lachen om de gezichten van de Tanzanianen, Congolezen en Rwandezen.

Later die avond informeerde ik naar de zieke moeder van een van de broeders. Hij ging altijd vaak naar haar toe. De moeder bleek een maand eerder te zijn overleden en begraven.
‘Dat is moeilijk voor je,’ zei ik tegen die broeder, die ik goed ken als een gevoelig mens.
‘Nee hoor,’ zei hij, ‘je gaat gewoon hier de weg af en dan de hoofdweg en dan na twee uur het pad omhoog.’ Toen ik hem later uitlegde wat ik echt had bedoeld, gaf hij alsnog aan dat hij een rottijd had gehad. Maar daar zaten die andere broeders toen niet bij.

Amy Besamusca – Ekelschot (psychiater in CNPK)

Voor mij voelde die week alsof we een rondreizend circus waren, met een equipe van zeven leraren van het CNPK steeds pendelend tussen drie opleidingszalen in de provincie Rutana om de ziekenbegeleiders en verpleegkundigen in de communes uitleg te geven over psychiatrische symptomen en psychosociale zorg. Onze chauffeur stelde zich voor als ‘Auswaar’, en na enig gepuzzel begreep ik dat dit niet ‘au soir’ was, maar gewoon Oswald. Dat werd al snel Oshe. Ik breek altijd mijn hoofd over het woord ‘dispositif’, omdat dat heel veel betekenissen kan hebben en ik dan niet meteen weet welke er wordt bedoeld. En mijn equipe had een soortgelijk probleem toen ik het woord ‘rouler’ had gebruikt, bedoeld als rouleren: de leraren moesten van lokaal wisselen om de hen toegewezen modules te onderwijzen. Dat bleek niet het goede woord, want rouler betekent rollen óf zoiets als misleiden. Toen we daar eenmaal uit waren, hebben we het woord rouler voor van alles gebruikt en dus veel gelachen. In Rutana is een plaatsje dat Dondedieu (geschenk van God) heet. Dat is weer wel makkelijk te vertalen.
We logeerden in een hotelletje mét licht, maar in mijn beleving zonder water. Toen ik dat zei, was iedereen verbaasd dat zij allemaal wel een bak water in hun kamer hadden gekregen en ik niet. O, ja, een bak water stond er bij mij ook. Dat het niet uit de kraan kwam maakte toch niet zoveel uit …? Mijn buurman ging elke morgen om half 5 naar de kerk en het gepiep van zijn deur was mijn wekker. Een druppeltje olie was wel handig geweest. Al is Rutana een hooggelegen koeler gebied, het wordt toch knap heet onder een golfplaten dak. Rutana is een mooie provincie, met veel grote witte trompetbloemen. Maar ook met veel rommel. Er was geen fruit, er groeien alleen ananassen maar het was niet het seizoen. Eten is altijd een probleem, maar er is wel rijst te vinden, met bruine bonen en aardappels en als je bijbetaalt ook een soort spinazie (lengalenga). Brood is er nauwelijks te vinden, chapati (pannenkoekjes) zijn er soms wel. Ook zijn er voor mensen met iets meer in hun portemonnee brochettes, maar die heb ik gemeden en al helemaal omdat koeienhart niet mijn favoriet is.
Onze cursisten in twee van de drie zalen, ziekenbegeleiders, waren enthousiast en leergierig. De aanwezigheid van zes peuters in de lessen stoorde totaal niet, maar ik denk dat Europeanen geen idee hebben hoe het er hier aan toe gaat. Het is ook bijzonder om mensen op te leiden die niet eens schoenen hebben. De groepen waren zo actief, dat ze zelf betere woorden hebben bedacht, zonder stigma, voor mensen met psychiatrische ziektes. En voor psychosociale problemen gebruikten ze de term ‘de problemen van het leven’, waarbij hun taak is mensen in moeilijkheden te begeleiden. Hoe ga je om met tegenslag, hoe wordt je een sterker mens, dat zijn aspecten die zij graag willen leren. De leraren hebben hierover mooie lessen verzorgd.
In de derde zaal, voor verpleegkundigen met een landconform inkomen, was de groep minder makkelijk. Hier waren verschillende redenen voor maar één ervan was dat ze wilden worden betaald voor hun aanwezigheid terwijl hun salaris bij het gezondheidscentrum gewoon doorliep. Uiteraard krijgen ze net als de andere groepen reis- en verblijfskosten betaald, maar hun stellingname maakte het lerarenteam even van slag. Tot ze doorkregen dat ze over de geldkwestie door de verpleegkundigen werd bedot. Roulé dus! Uiteindelijk keerde de rust weer en werden de lessen door het grootste deel van de aanwezige cursisten met goed resultaat gevolgd en wilde iedereen met de leraren op de foto. Al met al was het een boeiende en leerzame maar ook vermoeiende week. Van de 96 beoogde cursisten hebben we er 93 weten te ‘bereiken’.
Na terugkeer in Bujumbura konden we een beetje uitrusten. Twee van de leraren kwamen in het weekend nog even bij me langs, ‘pour rouler’ haha. Maar ze kwamen gewoon om mee te werken aan het verslag over de trainingen, dat moest worden afgerond.

Op een middag riep een van de arts-assistenten, een vrouw, me bij een opgenomen patiënte. De opnamediagnose was kraambedpsychose. Ik trof de patiënte met de arts en een verpleegkundige aan in een rustige kamer. De vrouw, Y, was 27 jaar en was anderhalve week eerder bevallen van haar derde kind. Zij stond bekend als een vrouw die zorgzaam was en goed voor haar kinderen zorgde. En als het zo uitkwam zorgde ze ook goed voor de buurkinderen. De bevalling was normaal verlopen maar twee dagen later was Y volgens haar familie verward geraakt. Ze gedroeg zich niet als zichzelf, was met haar gedachten ergens anders en snel geagiteerd. Zij zag mensen om zich heen die er niet waren, schold op ze en werd steeds bozer. Ze sloeg soms om zich heen. Slapen kwam er niet van. Voor haar kinderen zorgen deed ze niet. Y had een blanco psychiatrische voorgeschiedenis en er waren geen psychiatrische ziektes in de familie. De relatie met haar man was nooit problematisch geweest. Op de vierde dag na de bevalling werd Y naar het ziekenhuis gebracht en opgenomen. De baby werd verzorgd door de moeder en de zus van Y. Y werd behandeld met antipsychotica, maar dit leverde geen enkele verbetering op. Tot gisteren.

Y stelde zich adequaat aan mij voor. Zij wilde naar huis. De arts wilde weten of ik dat goed vond. Ik nam een korte anamnese af en stelde vast dat het bewustzijn helder was, dat er geen formele denkstoornissen waren, geen psychotische verschijnselen, geen affectieve bijzonderheden. Ik zag een coöperatieve vrouw waarvan je je amper kon voorstellen dat zij in de afgelopen week ernstig psychotisch was geweest. Over de psychose wilde ze niet meer praten. De verpleegkundige deed erg haar best om herinneringen aan de psychose bij Y naar voren te halen, maar zonder succes. ‘Ik ken mijn verantwoordelijkheden,’ zei Y. ‘Ik ben een goede moeder en daarom wil ik naar huis.’ Ik stelde Y voor dat zij op de afdeling wat zou gaan eten en gaf aan dat ik ondertussen haar dossier zou bestuderen. Daarna zouden we verder met haar overleggen. Y vond dit een redelijk voorstel.

Toen de verpleegkundige met Y was vertrokken naar de afdeling, slaakte de arts een zucht van verlichting. Niet omdat Y de kamer had verlaten, maar omdat de verpleegkundige de deur uit was. ‘Het is zo moeilijk,’ zei de arts. ‘Bij een puerperaal psychose moet je erg voorzichtig zijn en de verpleegkundige doet haar best, maar ik kan haar niet alles vertellen. Ik kan ook niet alles opschrijven in het dossier. Eerst dacht ik dat er een organische oorzaak moest zijn voor de psychose van Y, maar het was een atypisch beeld en toen Y helemaal niet reageerde op de medicijnen, ben ik gaan zoeken naar een andere oorzaak. Daarom ging ik gisteravond nog eens bij haar langs. Toen was ik alleen met haar. Y zei meteen dat ze bij me wilde biechten, als ik het aan niemand zou vertellen. En ik zei dat ik in vertrouwen zou luisteren naar wat ze wilde vertellen. Daarom kon ik niets uitleggen toen de verpleegkundige erbij zat, want dan zou iedereen weten wat er aan de hand is.’

Y had de arts verteld dat ze was verkracht door de broer van haar man. Ze was er zeker van dat de nieuwgeborene het kind was van deze zwager. Niemand wist van de verkrachting. Y had zich de hele zwangerschap schuldig en beschaamd gevoeld, maar nooit iets laten merken. Tot ze na de bevalling in de war raakte. Tijdens de opname had ze de arts ervaren als een betrouwbare vrouw en toen ze bij haar had ‘gebiecht’ was de psychose per acuut voorbij. Door te biechten had ze haar schuldgevoel ingewisseld voor haar gebruikelijke verantwoordelijkheid en haar psychotische symptomen waren verdwenen, net als de agitatie en boosheid. We besloten om de medicijnen te stoppen. De volgende dag zou Y naar huis vertrekken, want het was te ver om nu in de avond nog naar haar dorp te gaan. Daar zou niemand ooit weten van de verkrachting, waar ze zich schuldig over had gevoeld.

Kraambedpsychoses werden door de jaren heen dan weer eens wel en dan weer eens niet als een afzonderlijk ziektebeeld gezien. Y had geen verhoogde kwetsbaarheid voor een kraambedpsychose: geen bipolaire stoornis, geen schizofrene stoornis, geen andere psychiatrische ziektes in de voorgeschiedenis of in de familie. Geen aanwijzingen dus voor een genetische predispositie. Bij vrouwen met een kraambedpsychose zonder psychiatrische voorgeschiedenis wordt meestal gedacht aan een organisch psychosyndroom met een zichzelf limiterend hormonaal karakter (vaak als de menstruatie weer op gang komt). Bij Y was de genezing dermate snel en abrupt, dat we aan geen van beide vormen dachten, maar aan een pathologische stressreactie. In welke statistische categorie Y valt zullen we nooit weten, omdat wetenschappelijk onderzoek in Afrika op dit vlak niet wordt gedaan. Mogelijk zijn er wetenschappelijke studies te vinden over Zuid-Afrika, maar verder niet.

Bij het vertrek van Y de volgende morgen werden goede vervolgafspraken gemaakt. Y heeft geen terugval gehad. Drie maanden later informeerde ik nog eens bij de arts naar Y en het bleek haar nog steeds heel goed te gaan. ‘Ze is gewoon weer zichzelf. Ze heeft het leven geaccepteerd zoals het is en de vrede in de familie bewaard. En ik kan wel leven met een geheim, geen probleem. De baby maakt het heel goed.’

Er is niet zoveel ‘bijzonder Burundees’ aan deze casus, behalve dat er weinig statistische gegevens beschikbaar zijn en weinig onderzoek is gedaan naar kraambedpsychoses in Afrika. De discussie over wel of geen ziektebeeld speelt zich voornamelijk af in Westerse setting. Het zou wel interessant en relevant kunnen zijn om ook niet-Westerse gebieden te betrekken in onderzoek. Maar ach, niet-Westerse kunst hangt zelden in een gewoon museum, las ik laatst (hooguit in een Tropenmuseum), en wetenschappelijk medisch onderzoek is vaak beperkt tot de zogenaamde ontwikkelde wereld. Toch zou onderzoek in Afrika misschien hele andere kanten kunnen belichten, waar Westerse vrouwen ook van kunnen profiteren; wie zal het zeggen? Ik vergelijk het met het ontbreken van onderzoek naar de reactie van mensen in Afrika op trauma en stress. Zij reageren vaker met een psychose dan met symptomen van PTSS. Bij PTSS zijn in het Westen organische veranderingen in de hersenen aangetoond. Waarom reageren Burundezen dan eerder met een psychose en Westerlingen eerder met PTSS? Wetenschappelijk onderzoek in Afrika zou veel extra kennis kunnen brengen. Het voorkomen van kraambedpsychoses, en het verdacht zijn erop, is wel opgenomen in onze trainingen, net als overigens PTSS.

Misschien biedt de traditionele context een verklaring. Y heeft ook na de psychose geen moment overwogen om aangifte te doen van de verkrachting. De arts heeft later op de polikliniek Y’s emoties aan de orde gesteld. Y was er stellig over dat zij haar boosheid opzij had gezet en niet zou omzetten in wraak. Hierdoor kon zij beleggen in een stabiele omgeving, waar zij en haar kinderen veel meer aan hadden. Y zwijgt voor het leven over de verkrachting. De arts heeft met haar besproken hoe ze weerbaarder kan zijn, zodat zij, uitgaande van haar normale levenspatroon, niet opnieuw slachtoffer van verkrachting zal worden.

De casuïstiekbespreking is een van de vaste hoogtepunten in een week, met artsen en psychologen. We hebben hiervoor een ruimte weten te organiseren waar we niet veel worden gestoord en er is zelfs niet de gebruikelijke hinder van piepende en knersende deuren of van geschreeuw. Bij de ‘étude de cas’ draagt een hulpverlener eerst de verzamelde gegevens over de casus aan. Deze keer werd een beeld geschetst van een agressieve man, die een hardnekkige psychose had en niet te stabiliseren was. Hij dacht dat hij werd achtervolgd, hoorde stemmen, sprak verward, sloeg mensen, sloeg spullen kapot, leidde sinds 3 jaar een sociaal teruggetrokken leven en zijn studie was in het slop geraakt.

Daarna kwam de patiënt, student R. van 24 jaar, die vooraf had ingestemd met het gesprek. Hij lachte verlegen maar vriendelijk en zat er rustig bij. Al snel werd duidelijk dat hij last had van de gedachte te worden achtervolgd, maar dat hij zeker een coherent verhaal kon vertellen. Daarnaast had hij psychotische symptomen in de vorm van stemmen van vrienden die maar niet ophielden en die zeiden dat hij ging worden gepakt. Het was allemaal begonnen rond de politieke onrust in 2015, toen het op de universiteiten niet meer veilig was. Sindsdien wist niemand nog wie hij kon vertrouwen, elke bevriende persoon kon een spion blijken en je kwaad doen. Dat was de werkelijkheid. Dat hij nog steeds stemmen hoorde, stoorde hem het meest.
‘Praat je er wel eens over met bekenden?,’ vroeg ik.
‘Nee,’ zei hij stellig, ‘het is een familiekwestie.’
‘Wat is dan het familieprobleem?,’ vroeg ik verder, denkend aan een familieruzie of zoiets.
‘De genocide!,’ antwoordde hij en hij schrok van zijn eigen stemverheffing.
Hij was toen nog net niet geboren, maar na wat doorvragen vertelde hij probleemloos een verhaal met naam en toenaam van politici in Burundi en Rwanda, die hij verantwoordelijk hield voor vele doden in de familie, voor zijn geboorte. De namen klopten en de door hem beschreven gebeurtenissen voor zover ik weet ook, al zal ik dat laatste in Burundi en Rwanda niet snel hardop zeggen. Maar er was genoeg om over door te vragen. Hij beschreef desgevraagd zijn vader als een teruggetrokken man, die niet veel uitvoerde maar agressief kon worden als er thuis druk op hem werd gelegd. Het gezin had afgeleerd om met hem te praten. De moeder was een vrouw die sterk haar wil oplegde, hard werkte om het gezin te eten te kunnen geven, veel van haar kinderen eiste en in het bijzonder niets zag in therapie voor haar zoon nadat hij verward was geraakt. Kinderen wonen in Burundi tot hun huwelijk bij de ouders en zo bepaalde de moeder nog steeds het leven van R. Zijn zussen hadden een handelszaakje opgezet en geen problemen. Zijn jongere broertje was een kalme scholier. Thuis werden nu hoofdzakelijk praktische zaken besproken. De verhalen die hij als kind had gehoord over de moorden op zijn vaders familieleden kwamen nooit meer aan de orde.

Tijdens de onlusten en de dreiging onder studenten in 2015, nadat de omstreden derde regeerperiode van de president was begonnen en er een mislukte staatsgreep had plaatsgevonden, was hij in een psychische spagaat beland. Hij wilde uitdragen dat de politieke machthebbers verkeerde dingen deden, maar hij wilde niet doden en hij wilde zelf ook niet dood. Studenten vertrouwden elkaar onderling niet meer, want er liepen spionnen tussen en als je daar toevallig iets verkeerds tegen zei was je je leven niet zeker, was gebleken. Uiteindelijk was zijn psychische weerstand onvoldoende geweest en was hij er psychotisch van geworden en gebleven.
‘Ik ben een kalme jongen, maar nu te kalm om te studeren. En het lukt gewoon niet om de lessen in me op te nemen als ik steeds die stemmen hoor,’ constateerde R.
‘O en die agressie?,’ vroeg ik.
‘Ben ik agressief?,’ zei hij verbaasd.
‘Ja!,’ riepen de aanwezigen tegelijk, ‘je hebt hier toch die deur vernield?’
‘Ja hallo,’ zei R kalm, ‘dat kwam doordat ik ineens werd vastgepakt en moest worden opgenomen volgens jullie, maar dat wilde ik niet. Dus ik heb me verdedigd, zo is het gegaan. Ik bied mijn excuses aan en dat had ik eigenlijk eerder moeten doen.’
Het hele gezelschap had ademloos geluisterd, maar zat na dit antwoord in verwarring met een mond vol tanden. Het bleek allemaal te kloppen.

Om meer te weten over zijn sociale gedrag vroeg ik naar zijn vrienden. Hij had vrienden, genoeg zelfs, en die zeiden allemaal dat hij net als zij weer moest gaan studeren. Ze wilden hem helpen met de lessen. Hij ging ook voor de gezelligheid soms met zijn vrienden op stap en dan hadden ze het niet over het gebeurde in 2015, want dat was veel te confronterend voor iedereen en bovendien wist je nooit of er toch nog een spion in de omgeving was. Dus ze spraken ‘gewoon over waar jongens over praten,’ zoals hij uitlegde, dus over voetbal en meisjes en het was altijd erg gezellig. Er was geen sprake van alcohol- of druggebruik. De hulpverleners werden nog stiller, want het is waar dat er nog altijd onder studenten wordt afgeluisterd. (Elders ongetwijfeld ook, maar studenten vormen een potentieel grotere bedreiging als mondige mensen met opgebouwde kennis, in een land waar weinig opgeleiden zijn als tegenwicht tegen de overheid.)

R toonde precies wat je hier vaak ziet, maar wat westerse behandelaren niet kennen: posttraumatische problematiek in de vorm van een psychose en niet in de vorm van het bekende syndroom ptss, zoals zijn vader overigens mogelijk wel zou kunnen hebben. Als tweede generatie getraumatiseerd en door de actualiteit onbewust in een ander soort ‘symptoomkeuze’ beland, had R van het gezelschap het etiket schizofreen gekregen, inclusief de knik in de levenslijn, wat niet meer bleek dan de studie die door de akoestische hallucinaties niet meer lukte. De artsen en psychologen beseften dat ze niet genoeg hadden doorgevraagd en te snel hun conclusie hadden getrokken, met de beste bedoelingen overigens. Ze zaten er stilletjes bij en ik besefte dat zij deze vragen misschien helemaal niet kunnen stellen, met hun eigen histories en mogelijke risico’s in dit land. Het staat niet duidelijk in deze vorm in leerboeken en dus wisten de Burundese hulpverleners ook niet beter. En voor hen was stoppen met studeren hetzelfde als sociale teloorgang, een term uit de boeken bij schizofrenie.

R stemde in met medicatie en individuele gesprekken om hem te helpen. Zijn moeder zou zeker geen toestemming geven voor systeemgesprekken en zijn vader zou het teveel uit zijn evenwicht halen, dus dat wilde R niet. Hij wilde de rust in het gezin zoveel mogelijk intact laten maar wel zelf veranderen. En hij wilde vooral van de stemmen in zijn hoofd af. Nadat R met een afspraak in zijn zak was vertrokken, ontstond een interessant gesprek met de hulpverleners over het interpreteren van gebeurtenissen en gedragingen, gesprekstechnieken en nuttige psychotherapeutische benaderingen. Wat had ik dit gesprek met R en de artsen en psychologen graag op film willen hebben, als illustratie van psychische problematiek in een post-conflict situatie, voor westerse én lokale hulpverleners. Een les over atypische posttraumatische stress ofwel een typisch postconflict trauma.

Amy Besamusca – Ekelschot (psychiater in CNPK)